پايان نامه بررسي تشابهات و تمايزات حضانت، ولايت و قيمومت

چكيده

حمايت از كودكان از  نظر مالي و غير مالي در سه محور حضانت ،ولايت و قيمومت است كه مورد توجه قانون و حقوقدان قرار گرفته است ،موضوع «حضانت » يكي از مباحث پيچيده حقوق خانواده مي باشد و با وجود مطالعات گسترده پيرامون آن از سوي حقوقدانان، هنوز مسائلي از آن ناشناخته مانده است برخي از چالشهاي موجود در امر «حضانت » عمدتا به كاستي ها و نارسايي است .بيان نواقص و خلاهاي مقررات مربوط به ولايت قهري درقانون مدني، ارائه پيشنهادهاي اصلاحي جهت تدوين بهتر مقررات مذكور و همچنين جواب به انتقادهاي موجود به اصل ولايت قهري است  .براساس يافته هاي تحقيق، درفقه اماميه و قانون مدني فقط پدر و جد پدري حق اعمال ولايت رابر محجورين دارند و براي مادر هيچ نوع ولايتي پيش بيني نشده است. درخصوص ولايت پدر و جد پدري نيز ولايت آنها در عرض هم بوده و تقدمي بين اعمال آنها نيست، مگر اينكه از جهت زماني، يكي برديگري مقدم باشدو يايكي ازاعمال بيشتر به مصلحت محجور باشد

انسان بالغي كه از نظر رواني يا رشديافتگي وضع عادي ندارد، نمي‌تواند مانند يك انسان معمولي به رتق‌وفتق كارهايش بپردازد طورمعمول شخصي براي اداره امور اين افراد تعيين مي‌شود كه قيم آنان به شمار مي رود. مجنونان و سفيهان  و صغيران تحت عنوان«محجور» در قوانين ناميده مي‌شوند كه در قانون مدني و قانون امور حبسي بايدها و نبايدهاي زيادي درباره آنان به چشم مي‌خورد در اين نوشتار به تفاو ت ها و شباهت هاي حضانت، ولايت و قيمومت مي پردارد  

واژگان كليدي: حضانت، ولايت، قيمومت، ولي قهري، قيم، امور محجورين

مقدمه

خانواده هسته اصلي اجتماع وطفل مركز وكانون اين هسته را تشكيل ميدهد.احترامي كه قانون براي خانواده قايل است بيشتر به اين خاطر است كه طفل را در درون خود مي پرورد واجتماع را به وجود مي آورد.اگر به وضع اطفال به خواسته ها ومقتضات كودكي آنان توجه شود بي شك قسمت اعظم ازتبهكاري هايي كه درجوامع به وقوع مي پيوندد و ما ناگزير برتدوين اين همه قوانين جزايي مي نمايد ازميان خواهد رفت.پارا فراتر رفته بايد گفت احترامي كه جامعه براي مادرقايل است بيشتر بخاطر محبتي است كه صميمانه به طفل خود مي ورزد واو آماده زندگي اجتماعي مي نمايد.

بنابراين مسئله نگهداري وتربيت اطفال واداره امور مالي ومعنوي آنان بايد يكي ازمسائل مهم حقوقي واجتماعي بشمار رود.زيرا آمادگي وقدرت يادگيري آنان دراين سن اقتضاي توجه ودقت بيشتري را مي نمايد.

سوالات تحقيق

با تو جه به مهم بود موضوع سوالات متعدد وجود كه با يد به آن پاسخ هاي درست داد نمونه از آن به شرح زير است

١.حق حضانت چيست؟

٢.حضانت حق است يا تكليف والدين؟

٣.آيا حضانت يك عمل خير خواهانه است يا در مقابل آن اجرت و دستمزد نيز وجود دارد؟

٤.تفاوت حضانت و ولايت فرزندان چيست؟

٥.چرا مادر بر فرزند خود ولايت ندارد؟آيا قانون در اين باره راه چار ه قرار داده است يا نه؟

تعريف لغوي حضانت

واژه حضانت در زبان تازي از ماده حضن يحضن است ،حضن در زبان عربي عبارت است در حد فاصل زير بغل تا تهيگاه و به عبارتي ديگر((سينه و دو بازو و آنچه مابين سينه و بازوست)) اين معنا را مي توان در واژه ((آغوش)) خلاصه كرد براين اساس حضانت كه از نظر ساختاري مي توان مصدر يا اسم مصدر باشد عبارت است از ((زير بال گرفتن مرغ،تخم و جوجه ))،اگر بخواهيم اين معنا را در مورد انسان نيز بكار ببريم ،در اينصورت مي توان ((حضانت)) راچنين معنا كرد((در كنار گرفتن كودك )) ((پرورش دادن كودك)) و ((در بغل گرفتن كودك)) حاضن و حاضنه، پدر و مادر را گويند كه نگهداري و پرورش كودك را بر عهده دارند[1]

بنابراين:

١-محور اصلي در معناي لغوي حضانت حفظ و حراست است،پس نمي توان نتيجه حضانت را محافظت از كسي دانست كه مستقل در كارهايش نيست چرا كه در اين صورت نتيجه حضانت در معناي آن اخذ شده است

٢- حضانت به معناي لغوي خود، مفهومي است عام كه شامل كودك و غير كودك مي شود گرچه بارزترين نمونه آن صيانت و حفاظت از كودكان است؛پس تعريف آن به كفالت و سرپرستي كودك از آن جهت كه جامع نيست،درست به نظر نمي رسد

٣-در مفهوم حضانت ، تربيت دخالتي ندارد،گرچه ممكن است لازمه يا نتيجه حضانت از يك فرد به تربيت او نيز باشد؛ به همين جهت تربيت ((حضانت))به ((تربيت)) درست نيست، حتي اگر مستند چنين ادعايي سخن برخي از اهل لغت باشد

[1] نظري توكلي،سعيد،حضانت كودكان در فقه اسلامي، سازمان مطالعه و تدوين كتب اسلامي ،تهران 1391 ص ١٣١

فهرست مطالب

فصل اول   مفاهيم و كليات     2

١-١ مقدمه  2

١-٢ بيان مساله  3

١-٣ضرورت تحقيق    4

١-٤سوالات تحقيق    4

١-٥ سوابق تحقيق(پيشينه)  5

١-٦ فرضيه ها  5

١-٧نوع روش تحقيق: 6

١- ٧ -١روش گرد آوري اطلاعات : 6

١-٧ -٢ابزارگردآوري اطلاعات     6

١-٨مفاهيم   6

١-٨-١تعريف لغوي حضانت     6

١-٨-٢تعريف اصطلاحي حضانت     9

١-٨-٣تعريف لغوي ولايت     3

١-٨-٤تعريف اصطلاحي ولايت     5

١-٨-٥تعريف لغوي و اصطلاحي قيمومت     9

فصل دوم   آثار و احكام خاص حضانت     12

2-1    صاحبان حضانت     12

٢-٢ شرايط صاحبان حضانت     15

٢-٣حضانت ديوانگان   21

٢-٤حضانت سفيهان   21

٢-٥حضانت افراد بالغ رشيد   22

٢-٦حكم فقهي حضانت     23

٢-٧  وظايف حضانت كننده: 24

٢-٧-١معني نگاهداري    24

٢-٧-٢آيا شير دادن از لوازم نگاهداري است     24

٢-٧-٣تربيت طفل    27

2-7-٤تنبيه طفل    27

٢-٨:ضمانت اجراي حق و تكليف نگاهداري    28

٢-٩حق ملاقات     30

٢-١٠حق يا تكليف (حكم) بودن حضانت     31

٢-١١:مدت حضانت     36

٢-١٢سقو ط حضانت: 41

٢-١٢-١جنون: 41

٢-١٢-٢ازدواج مادر : 41

٢-١٢-٣عدم مواظبت از طفل    42

٢-١٢-٤كفر  43

٢-١٣پايان حضانت     44

فصل سوم   آثار و احكام خاص ولايت     46

٣-١ولايت بر كودك      46

٣-٢صاحبان ولايت     48

٣-٢-١ولايت پدر  50

٣-٢-٢ولايت جدپدري    51

٣-٢-٣وصي    53

٣-٢-٤حاكم شرعي    56

٣-٢-٥ مومنان عادل   59

٣-٣شرايط صاحبان ولايت     62

٣-٤ولايت بر كودك از ديدگاه مذاهب فقهي: 63

٣-٥ ولايت پدر و جد پدري    64

٣-٦ اختيارات ولي: 67

٣-٧   اختيار ولي قهري در نكاح و طلاق مولي عليه  68

٣-٧-١ حدود اختيار ولي قهري در نكاح سفيه  68

٣-٧-٢حدود اختيار ولي قهري در طلاق سفيه  70

٣-٧-٢حدود اختيار ولي قهري در نكاح و طلاق مجنون   70

٣-٧-٣حدود اختيار ولي قهري در نكاح صغير  72

٣-٧-٤حدود اختيارات ولي قهري در طلاق همسر صغير  72

٣-٩ موارد سقوط ولايت     89

٣-١٠ موارد ضم امين    93

٣-١١ پايان ولايت     95

٣-١٢ ولايت مادر  96

فصل چهارم   آثار و احكام خاص قيمومت     101

٤-١صاحبان قيمومت     102

٤-٢شرايط صاحبان قيمومت     105

٤-٣تكاليف و اختيارات قيم   108

٤-٣-١مواظبت و تربيت مولي عليه (صغير)  111

٤-٣-٢اداره اموال و حقوق مال مولي عليه  112

٤-٤ اجرت قيم   119

٤-٥ عزل قيم   119

فصل پنجم   موارد اختلاف و شباهت حضانت،ولايت و قيمومت     127

٥-١ موارد اختلاف (حضانت، ولايت، قيمومت)  128

٥-١-١حضانت     128

٥-١-٢ ولايت     129

٥-١-٣ قيمومت     131

٥-٢موارد شباهت (حضانت ،ولايت ،قيمومت)  132

٥-٢- ١حضانت     132

٥-٢-٢ ولايت     134

٥-٢- ٣قيمومت     135

فصل ششم   نتيجه گيري و پيشنهادات     138

6-1 نتيجه گيري    138

6-2 پيشنهادات     140

منابع   141