پايان نامه كارشناسي ارشد

مقايسه نارسايي هيجاني و نشخوار ذهني در نوجوانان داراي سابقه خود زني و عادي

چكيده

هدف پژوهش حاضر مقايسه نارسايي هيجاني و نشخوار ذهني در نوجوانان داراي سابقه خود زني و عادي بود. جامعه آماري پژوهش حاضر شامل كليه نوجوانان داراي آسيب خودزني و نوجوانان عادي كه به پزشكي قانوني شهرستان اردبيل مراجعه بودند. بدين منظور 25 نوجوانان داراي آسيب خود زني و 25 نفر از نوجوانان عادي به روش نمونه­گيري در دسترس  انتخاب شدند. روش پژوهش حاضر توصيفي از نوع علي- مقايسه اي بوده و براي جمع آوري داده­ها از پرسشنامه نارسايي هيجاني تورنتو-20(FTAs) و مقياس 22 سوالي نولن- هوكسما و براي تجزيه تحليل داده­ها نيز از روش آماري Manova استفاده شده است. نتايج پژوهش نشان داد كه بين نوجوانان داراي آسيب خودزني و عادي در متغيرهاي نارسايي هيجاني و مؤلفه­هاي آن­ها و نشخوار ذهني تفاوت معناداري وجود دارد يعني نوجوانان داراي آسيب خودزني از نظر نارسايي هيجاني و مولفه هاي آن و نشخوار ذهني در سطح بالايي هستند. بنابراين يافته­هاي اين پژوهش علاوه بر مشخص نمودن اين متغيرها در نوجوانان داراي آسيب خود زني و نوجوانان عادي مي­تواند راهبردهاي آموزشي، تربيتي و كاربردي ارزنده­اي به مسئولين و كارشناسان مسائل تربيتي ارائه نمايد.

كليدواژه­ها: نارسايي هيجاني، نشخوار ذهني،  آسيب خود زني.

مقدمه

بهداشت رواني نوجوانان در سال هاي اخير مورد توجه متخصصان قرار گرفته است(كليتر و همكاران[1]،2010). نوجواني مرحله اي انتقالي در زندگي محسوب مي شود اين دوره با تغيرات روانشناختي و جسماني و افزايش تمركز بر بدن همراه است. رفتار هاي خود آسيبي تحت عنوان تخريب عمدي يا تغيير بافت هاي هاي بدن بدون قصد آشكار خودكشي تعريف شده است(فاوازا[2]،1998) رفتارهاي خود آسيبي به ميزان زيادي در همه فرهنگ ها يافت مي شود و از شايعترين مشكلات در ميان نوجوانان است(جاكبسون و گولد[3]،2007) رفتار هاي خود آسيبي پديده تازه اي نبوده و از سال 1880 مورد توجه محققان قرار گرفته است.منينگرنخستين كسي بود كه رفتار هاي خود آسيبي را از رفتار هاي منتهي به خودكشي متمايز كرد. اگر چه خودكشي حد نهايي رفتار خود آسيب رسان است، اما اصطلاح رفتار هاي خود آسيب رسان براي رفتار هاي غير كشنده به كار گرفته مي شود(جنيفر و همكاران^[4]،2008) البته بسياري از محققان، ساير رفتار هايي كه در طولاني مدت و به طور غير مستقيم نيز باعث آسيب به خود مي شوند، نظير سوء مصرف دارو، مصرف فراوان الكل و رژيم هاي غذايي سخت را از جمله رفتار هاي خود آسيب رسان ذكر كرده اند(دلو و هولر^[5]،2004). به طور شايع اين رفتار با اختلال رواني يا تروما همراه است. رويداد هاي آسيب رسان زندگي نظير آزار يا غفلت در دوران كودكي مي تواند رشد ويژگي هاي نارسايي هيجاني را از طريق ايجاد اختلال در كاركردهاي بهنجار هيجاني افزايش دهد. به عبارت ديگر، اعمال آزار رواني بر فرد باعث شكل گيري تدريجي احساساتي مانند خشم معطوب به خود(خود آژآري) شرم، حقارت و حالات تجزي هاي شده و زماني كه اين حالات هيجاني به صورت تعميم يافته و پايدار در آيند، منجر به نارسايي هاي هيجاني مي شوند(دي پرينس و فريد[6]،1999) از اين رو افرادي كه موفق به ارزيابي هيجان هاي خود نيستند به عبارت ديگر دچار نارسايي هيجاني هستند، باعث بروز نشخوار ذهني مي شود. نارسايي هيجاني سازه شخصيتي است كه با فقدان خيالپردازي، ظرفيت كم براي افكار سمبوليك و ناتواني براي تجربه و بيان هيجانات مشخص مي شود،  نارسايي هيجاني به حالتي اطلاق مي شود كه در اثر آن فرد در درك، پردازش و بيان هيجانات خود مشكل  دارد (سيفنوس،2011). شواهد نشان مي دهد  كه نارسايي هيجاني  به دليل  رخدادهاي دوران كودكي  ايجاد مي شود (مونتباروسي،2004). در مطالعه اي نشان دادند كه نارسايي هيجاني با عدم صميميت  و نزديكي با ديگران و اشكال در روابط  بين فردي همبستگي مثبتي دارد(مونتاباروسي،2004).در مطالعه اي ديگر نشان دادند كه  افراد داراي نارسايي هيجاني كاركرد جسمي و اجتماعي كمتر، مشكلات هيجاني  بيشتر و بهزيستي هيجاني پايين نسبت به افراد سالم دارند (كاوياني،2000). ديويس و كلارك (1998) در بررسي تاثير تنظيم هيجان بر نشخوار ذهني دريافتند افرادي كه در هنگام رويارويي با يك رويداد استرس زا دچار نارسايي هيجاني مي شوند باعث پديد آوردن نشخوار ذهني پس از آن رويداد مي شود. بنابراين به دليل نارسايي هيجاني، افراد دچار كاهش منابع شناختي و افزايش توجه مبتني بر خود، فراواني افكار و در نتيجه نشخوار ذهني را زياد مي كند.نشخوار فكري به عنوان اشتغال دائمي به يك انديشه با موضوع و تفكر درباره آن شناخته مي شود. نشخوار فكري طبقه اي از افكار آگاهانه است كه حول يك محور مشخص مي گردد و بدون وابستگي به تقاضاهاي محيطي، اين افكار تكرار مي شوند. نشخوار فكري مجموعه اي از افكار منفعلانه هستند كه جنبه تكراري دارند، ومانع حل مساله سازگارانه شده وبه افزايش عاطفه منفي مي انجامد (نولن، 2000). طبق  نظريه سبك هاي پاسخ نالن هوكسما، نشخوار فكري به عنوان تفكر تكرار شونده دربارۀ علائم خود آزاري ، علل احتمالي و پيامدهاي اين علائم تعريف شده است، شدت و سير خود آزاري پيامد ارزيابي فرد از علائم خودآزاري را به واسطه افزايش تفكر منفي، حل مساله ناكارآمد، تداخل با رفتار هدفمند وكاهش حمايت اجتماعي شدت وتداوم مي بخشد(منصوري و همكاران 2010). متغير مرتبط ديگر نارسايي هيجاني است.  لذا تمركز پژوهش حاضر به بررسي نشخوار ذهني و نارسايي هيجاني در نوجوانان داراي سابقه خود زني و عادي معطوف مي باشد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                              صفحه

چكيده............................................................................................................................................................د

فصل اول

كليات تحقيق

1-1-        مقدمه- 2

1-2- بيان مسئله- 3

1-3- اهميت و ضرورت موضوع- 6

1-4- اهداف پژوهش- 7

1-4-1- هدف كلي پژوهش- 7

1-4-2- اهداف جزئي پژوهش- 7

1-5- فرضيههاي پژوهش- 7

1-6- تعريف متغيرهاي پژوهش- 7

فصل دوم

پايه هاي نظري و پيشينه تحقيق

2-1- آسيب خود زني- 11

2-1-1- طبقه بندي رفتار جرح خويشتن(SIB)- 13

2-1-1-1- جرح خويشتن قالبي- 13

2-1-1-2- جرح خويشتن عمده- 13

2-1-1-3- جرح خويشتن وسواسي- 14

2-1-1-4- جرح خويشتن تكانشي- 14

2-1-3- مدل هاي تبييني خود زني- 14

2-1-3-1- مدل جنسي/ سادو مازوخيسم- 14

2-1-3-2- مدل مسخ شخصيت- 15

2-1-3-3- مدل ضد خودكشي- 16

2-1-3-4- مدل فيزولوژيكي/ بيولوژيكي- 16

2-1-3-5- مدل تنظيم عاطفه- 17

2-1-3-6- مدل محيطي- 18

2-1-4- تحليل تحولي از رفتار جرح خويشتن- 18

2-1-5- سطوح احساس كفايت و نقش آن در جرح خويشتن- 19

2-1-5-1- سطح انگيزشي- 19

2-1-5-2- سطح نگرشي- 20

2-1-5-3- سطح ابزاري- 21

2-1-5-4- سطح هيجاني- 22

2-1-5-5- سطح ارتباطي- 22

2-2- پيشينه نظري نارسايي هيجاني- 23

2-2-1- نارسايي هيجاني- 23

2-2-2-تاريخچه- 25

2-2-3-انواع نارسايي هيجاني- 25

2-2-3-1-ساختار انواع نارسايي هيجاني- 26

2-2-4-انواع نارسايي هيجاني و اختلالات شخصيتي- 27

2-2-5- رابطه بين انواع نارسايي هيجاني  و شخصيت- 28

2-2-6- رابطه بين ويژگي هاي شخصيتي و انواع نارسايي هيجاني:   28

2-2-7- همه گيرشناسي- 37

2-2-8-نارسايي هيجاني به عنوان پيش بيني كننده يا تعديل كننده نتايج درماني- 38

2-2-9-مداخله براي  تغيير نارسايي هيجاني- 40

2-3- نشخوار ذهني- 40

2-3-1- مقدمه- 40

2-3-2-تعاريف نشخوار ذهني- 41

2-3-3- نشخوار ذهني در مقابل افكار اتوماتيك منفي- 42

2-3-4- نشخوار ذهني در مقابل توجه خود متمركز و خودآگاهي خصوصي   42

2-3-5- نشخوار ذهني در مقابل نگراني- 42

2-3-6- نظريه هاي نشخوار ذهني- 43

2-3-6-1-  نظريه سبك پاسخ- 43

2-3-6-2- نظريه فراشناخت نشخوار ذهني و مدل عملكرد اجرايي خودنظمي(S-REF)- 44

2-3-6-3- نظريه نشخوار ذهني به عنوان عملكرد پيشبرد هدف و عملكرد نيمكره هاي مغزي- 45

2-3-7- نتيجه گيري كلي از مبحث نشخوار ذهني- 46

2-4- پيشينه تحقيقاتي پژوهش- 48

پيشينه مربوط به نارسايي هيجاني- 48

پيشينه هاي مربوط به نشخوار ذهني- 49

جمع بندي- 50

فصل سوم

روش شناسي

3-1- مقدمه- 53

3-2- روش پژوهش- 53

3-3- جامعه آماري- 53

3-3-1- نمونه و روش نمونه گيري- 53

3-4- ابزار گردآوري دادهها- 54

3-4-1- مقياس نارسايي هيجاني تورنتو-20(FTAs)- 54

3-4-2- مقياس نشخوار ذهني- 54

3-5- روش اجراي پژوهش- 54

3-6- روش تجزيه تحليل آماري داده‌ها- 55

فصل چهارم- 56

تجزيه و تحليل دادهها- 56

4-1- مقدمه- 57

4-2- يافته هاي جمعيت شناختي- 57

4-3- يافته هاي توصيفي- 60

4-4- شاخص‌هاي استنباطي متغيرهاي مورد مطالعه- 61

فصل پنجم

بحث و نتيجه گيري

5-1- مقدمه- 71

5-2- بحث و تفسير يافته‌هاي پژوهش- 71

5-3- محدوديت‌هاي تحقيق- 73

5-4- پيشنهادات پژوهشي- 73

5-5- پيشنهادات كاربردي- 74

منابع- 75

ضمايم و پيوستها- 86

فهرست جداول

جدول 4-1:ميانگين و انحراف معيار تعداد فرزندان در خانواده آزمودني ها در دو گروه مورد پژوهش. 57

جدول 4-2:ميزان درآمد خانواده هاي آزمودني ها در ماه به هزار تومان   58

جدول 4-3:سطح سواد والدين در گروه هاي آزمودني هاي با سابقه خود زني و بدون سابقه خود زني. 58

.جدول 4-4- توزيع آزمودني ها بر حسب سن. 59

4-3-1- توزيع فراواني آزمودنيها بر اساس سن. 60

جدول شماره 4-5  شاخص هاي آماري متغير سن برحسب آزمودنيها. 60

جدول شماره 4-6 ميانگين و انحراف معيار نمره هاي نارسايي هيجاني و زير مقياس هاي آن. 61

جدول شماره 4-7 ميانگين و انحراف معيار نمره هاي نشخوار ذهني   61

جدول 4-8: نتايج آزمون لوين مبني بر پيش فرض تساوي واريانسها   62

جدول 4-10: نتايج آزمون لوين مبني بر پيش فرض تساوي واريانسها   63

جدول 4-13: نتايج تحليل واريانس براي مقايسه ميانگين نمرات دشواري در توصيف احساسات در دو گروه نوجوانان داراي سابقه خود زني  و عادي   65

جدول شماره 4-15: نتايج تحليل واريانس براي مقايسه ميانگين نمرات مولفه ي سبك تفكر نوجوانان داراي سابقه خود زني  و عادي. 66

جدول 4-16: نتايج آزمون لوين مبني بر پيش فرض تساوي واريانسها   66

جدول شماره 4-17: نتايج تحليل واريانس براي مقايسه ميانگين نمرات نشخوار ذهني در دو گروه نوجوانان داراي سابقه خود زني  و عادي   67

جدول 4-18- نتايج آزمون معناداري تحليل واريانس چند متغيره نارسايي هيجاني و نشخوار ذهني. 68

جدول 4-19- نتايج آزمون تحليل واريانس چند متغيره (مانوا) بر روي مولفه هاي نارسايي هيجاني. 69