پايان نامه بررسي تطبيقي جايگاه حقوقي احزاب در ايران ، مصر و عراق

چكيده

 هدف اصلي پژوهش حاضر بررسي تطبيقي جايگاه حقوقي احزاب در ايران ، مصرو عراق مي باشد. اين پژوهش در يك طرح توصيفي- تحليلي با استفاده از مطالعه اسناد و مكتوبات به صورت كتابخانه اي انجام شده است.

 حزب يك نهاد سياسي مدرن است و به گروه يا مجموعه اي سازمان يافته از افراد اطلاق مي شود كه داراي اهداف و تفكرات مشتركي بوده و براي تحقق آنها مي كوشند. از اهداف مهم احزاب مي توان به: داشتن نقش در برگذاري صحيح انتخابات، بسط و تعميق مردم سالاري، ميانجي بودن بين مردم و نظام هاي سياسي و بالاخره كاركرد اصلي حزب انتقال خواسته ها و مطالبات مردمي به مراكز تصميم سازي اشاره كرد. امروزه تمام انواع نظام هاي سياسي وكشورها خود را نيازمند حزب مي دانند. در بسياري از اين كشورها احزاب جايگاه واقعي خود را پيدا كرده است و توانسته اند رسالت اصلي خود را به عنوان ميانجي و هيات واسط حكومت و جامعه به نحو احسن به انجام برسانند. اما كمتر كشوري را در جهان اسلام مي توان يافت كه به اندازه ايران داراي تنوع احزاب و گروه هاي سياسي باشد. البته بسياري از اين احزاب از دايره موسسان حزب فراتر نرفته و عملا نتوانسته اند در سازماندهي و مشاركت مردم عملكرد قابل قبولي از خود به نمايش بگذارند. 

مقدمه

 احزاب در واقع از ابتكارهاي نظام هاي سياسي مدرن هستند. امروزه همه نظام هاي سياسي، خود را نيازمند احزاب مي دانند؛ زيرا عمده ترين نهاد براي برخورد با تضادهاي موجود در اين جوامع به حساب مي آيند. به عبارت ديگر احزاب سياسي مي توانند با دو كاركرد مهم در خدمت نظام سياسي باشند: 1. به تضادهاي موجود در جامعه مشروعيت بخشند و جايگاه آن ها را در مناقشه عمومي مشخص كنند؛ 2. مي توانند از طريق كاهش تضادها و دفع آن ها به ثبات نظام سياسي كمك كنند.

لاپالامبارا و واينر[1] در كتاب احزاب سياسي و توسعه سياسي معتقدند كه هر حزب بايد چهار ركن را در بر گيرد: 1. حزب بايد داراي سازمان هاي مركزي و رهبري كننده و پايدار باشد؛ يعني دوره زندگي حزب از عمر رهبران حزب درازتر باشد؛ 2. حزب بايد داراي سازمان هاي محلي پايدار و با سازمان هاي مركزي حزب، پيوند هميشگي و گوناگون داشته باشد؛ 3. حزب به تنهايي و يا به ياري ديگر حزب ها و گروه هاي سياسي بايد مصمم باشد كه قدرت سياسي حاكم در كشور را در دست گيرد؛ 4. حزب بايد از پشتيباني توده مردم برخوردار باشد.[2]

در كل در مورد پيدائي و گسترش احزاب سياسي سه ديدگاه وجود دارد: 1. ديدگاه انتخاباتي، طبق اين ديدگاه شكل گيري احزابرا با شكل گيري پارلمان و فعاليت هاي پارلماني همزمان مي داند.2. ديدگاه تضاد طبقاتي، نگرش تضاد طبقاتي در مورد پيدائي حزب، نخستين بار از طرف ماركس[3] و انگلس[4] در مانيفست حزب كمونيست عنوان شد. به نظر آنها تضادهاي طبقاتي ميان دو طبقه بورژوازي و پرولتاريا باعث ايجاد اتحاديه هاي كارگري، تشكيلات سياسي و در نهايت احزاب سياسي شده است. 3. ديدگاه نوسازي، برخي از پيوهشگران پيدائي احزاب سياسي را با فرايند توسعه و نوسازي پيوند مي دهند، توسعه از ديدگاه آن ها رشد در زمينه هاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي است كه مظاهر آن عبارتند از: تقسيم و تخصيصكار، روابط اجتماعي، شهرنشيني، پيدايش هويت ملي و از بين رفتن مباني سنتي اقتدار مي باشد.[5]

[1]  Lapalombara & Weiner

[2] - نقيب زاده و سليماني، نوسازي سياسي و شكل گيري احزاب در جمهوري اسلامي ايران، 1388

[3]  Marx

[4]  Anglas

[5] - دارابي، 1381، ص 21

فهرست بندي مطالب

عنوان                                                    صفحه

فصل اول: كليات تحقيق

تقديم به: ‌ه

1-1-مقدمه......................  2

1-2- بيان مسئله..........................................14

1-3- ضرورت و اهميت تحقيق.. 4

1-4- اهداف تحقيق.. 4

1-4-1- هدف اصلي.. 4

1-4-2- اهداف فرعي تحقيق.. 4

1-5- سوالات تحقيق.. 4

1-5-1- سوال اصلي.. 4

1-5-2- سوالات فرعي.. 4

1-6- فرضيه‏هاي تحقيق: 5

1-6-1- فرضيه اصلي تحقيق.. 5

1-6-2- فرضيات فرعي تحقيق.. 5

1-7- تعريف واژه‏ها و اصطلاحات فني.. 5

فصل دوم:مباني اخلاقي، ديني و فرهنگي احزاب ايران، مصر و عراق

2-1- مباني نظري احزاب... 8

2-1-1- احزاب... 8

2-1-2 مفهوم احزاب....................................19

2-1-3- مفهوم حزب در اسلام. 10

2-1-4- تعريف حزب از ديدگاه امام خميني و شخصيتهاي اسلامي.. 11

2-1-5- مفهوم حزب در فرهنگ و ادبيات اسلامي ايران.. 11

2-1-6- مفهوم حزب از منظر ساختارگرايان و كاركرد گرايان.. 12

2-2-  منشأ پيدايش احزاب... 12

2-3- جناح بندي سياسي در ايران.. 14

2-3-1- جناح بندي سياسي در ايران از دهه 1360 تا دوم خرداد 1376.. 14

2-3-2- جناح بندي سياسي در ايران از دهه 1360 تا دوم خرداد 1376.. 17

2-4- تاريخ پيدايش گروهها و احزاب... 19

2-4-1- احزاب در نهضت مشروطه. 19

2-4-2- احزاب پس از پيروزي مشروطه. 20

2-4-3- حزب سوسيال دموكرات... 21

2-4-4- حزب دموكرات... 22

2-4-5- حزب اجتماعيون ـ اعتداليون.. 22

2-4-6- حزب اتفاق و ترقي.. 22

2-4-7- حزب ترقي خواهان ليبرال.. 22

2-4-8- هيئت علميه. 23

2-5- احزاب پس از رضاشاه تا آغاز نهضت امام خميني (ره). 23

2-5-1- احزاب پس از آغاز نهضت امام خميني (1341). 23

2-5-2-گروههاي وابسته به رجال سياسي.. 26

2-5-3-گروههاي ملي گرا 27

2-6- احزاب پس از آغاز نهضت امام خميني (1341). 30

2-7- احزاب دولتي و نقش آنها در تاريخ معاصر ايران.. 30

2-8- فهرست حزب هاي سياسي ايران.. 33

2- 9- سابقه تاريخي شكل گيري احزاب در ايران.. 37

بخش دوم: مباني احزاب در مصر. 38

بخش سوم: مباني احزاب در عراق.. 38

2-10- تحقيقات انجام شده مرتبط با تحقيق: 40

فصل سوم: شرايط تشكيل احزاب در ايران، مصر و عراق

3-1- شرايط تشكيل احزاب... 43

3-2-3- سيستم سه حزبي.. 44

3-3- جايگاه احزاب سياسي در ايران.. 44

3-4- كشور مصر. 51

3-4-3-1- احزاب مصر: 54

3-4-5-فراينددموكراتيك مصر و نقش اسلامگراها در دولت محمد مرسي.. 58

فصل چهارم: نقش حقوقي و قضايي احزاب بر قواي حاكمه

4-1- نقش احزاب بر عملكرد قواي حاكمه......................................................................................................71

4-2- نقش احزاب در انتخابات........................................................................................................................78

فصل پنجم: بحث و نتيجه گيري

5-1-2- مباني شكل گيري احزاب... 83

5-1-3- اهميت شكل گيري احزاب... 85

5-2-  احزاب در كشور ايران.. 86

5-3 مقايسه قوانين احزاب مصر و عراق..................................................100

5-4- جمع بندي....................................102

5-5- پيشنهادات تحقيق.. 92

5-6- محدوديت هاي تحقيق.. 92

منابع. 93